Hayme Ana (diğer adıyla Hayme Hatun), Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi’nin büyükannesi ve Ertuğrul Gazi’nin annesi olarak tanınır. Osmanlı Devleti'nin temellerinin atılmasında önemli bir rol oynamış, Türk tarihinde önemli bir figürdür. "Hayme Ana" adı, onun anaç kişiliğine ve büyük bir topluluğu yönlendirme kabiliyetine işaret eder. Hayme Ana, aynı zamanda Kayı Boyu’nun aşiret reisi Süleyman Şah’ın eşi olarak bilinir.

Hayatı:

Doğum Yeri ve Tarihi: Kesin doğum yeri bilinmemekle birlikte, muhtemelen Horasan veya Türkmenistan bölgesinde 12. yüzyılın sonlarına doğru doğduğu kabul edilir. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıflamasıyla Anadolu'ya göç eden Türkmen aşiretlerinden biri olan Kayı Boyu’nun liderlerinden biri Süleyman Şah’tır. Süleyman Şah'ın Fırat Nehri’ni geçerken boğulduğu rivayet edilir. Bu olaydan sonra Hayme Ana, Kayı Boyu’nu toplayarak onları güvenli bölgelere yönlendirmiştir. Kayı Boyu, Hayme Ana’nın önderliğinde Söğüt ve Domaniç bölgelerine yerleşmiştir. Hayme Ana, Kayı Boyu'nun Söğüt ve Domaniç'e yerleşmesiyle belli bir dönem devlet idaresini eline almış olup devletin kuruluşunda oynadığı hayati rol sebebiyle "DEVLET ANA" olarak anılmıştır.

Kişiliği ve Rolü:

Liderlik: Hayme Ana, zor dönemlerde topluluğunu bir arada tutmuş, onlara rehberlik ederek güçlü bir liderlik sergilemiştir. Kendisinin kadın olması ve büyük bir göçebe topluluğunu yönetmesi, dönemin koşullarında dikkat çeken bir durumdur. 

Anaç Tavrı: Toplumda “ana” olarak anılması, onun koruyucu, şefkatli ve güçlü bir karaktere sahip olduğunu gösterir.

Stratejik Zeka: Oğlu Ertuğrul Gazi’ye de rehberlik ederek onun liderliğini desteklemiştir. Ertuğrul Gazi, annesinden aldığı bu kültürel ve siyasi mirası oğlu Osman Gazi’ye aktarmış, böylece Osmanlı Devleti’nin temelleri atılmıştır.

Türbesi:

Hayme Ana’nın türbesi, bugün Kütahya’nın Domaniç ilçesine bağlı Çarşamba Köyü’ndedir. Her yıl burada, geleneksel Hayme Ana’yı Anma ve Göç Şenlikleri düzenlenir. Bu türbe, Osmanlı'nın kurucu ailesinin anısını yaşatmak için önemlidir.

Mirası:

Hayme Ana, Osmanlı’nın manevi kurucu figürlerinden biri olarak kabul edilir. Onun liderliği, fedakârlığı ve stratejik düşüncesi, Osmanlı Devleti'nin kurulmasında ve büyümesinde dolaylı olarak etkili olmuştur. Türk tarihinde güçlü kadın figürlerinden biri olarak anılır.